“Η μάχη των εργασιακών”
Η «σκληρή διαπραγμάτευση των εργασιακών» μεταξύ της κυβέρνησης σύριζανελ και δανειστών που ξεκίνησε τον χειμώνα του 2016, έγινε με φόντο τις λεγόμενες «βέλτιστες πρακτικές» ανά θέμα, στα κράτη μέλη του ΟΟΣΑ* και κυρίως στην ΕΕ. Η «διαπραγμάτευση» έγινε εστιασμένη σε 3 σημεία:
- Το αν ο «εθνικός κατώτατος μισθός» θα συνεχίσει και μετά το 2017 (οπότε λήγει η ισχύς του νόμου 4046/2012) να καθορίζεται μονομερώς απ’ την κάθε φορά κυβέρνηση η θα γίνεται και κάποιου είδους «διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους».
- Αν θα συνεχίσουν να υπάρχουν 14 μισθοί στον ιδιωτικό τομέα ή οι 2 επιπλέον θα ενσωματωθούν στους 12.
- Αν θα ξαναποκτήσουν οι κλαδικές συμβάσεις την αυξημένη ισχύ (πάνω από τις επιχειρησιακές ή/και τις ατομικές) που είχαν πριν το 2012, ή όχι.
*ΟΟΣΑ: Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης
Ν.4172/2013 / «νόμος Βρούτση»
Η τροπολογία που ψηφίστηκε τον Σεπτέμβρη του 2018 έχει τίτλο «Εκκίνηση διαδικασίας διαμόρφωσης του κατώτατου μισθού κατά το έτος 2018» και προβλέπει την εφαρμογή του ν. 4172/2013, δηλαδή του νόμου του τότε υπουργού εργασίας Βρούτση.
Ο συγκεκριμένος νόμος ορίζει «τα ειδικά χρονοδιαγράμματα» της διαδικασίας διαμόρφωσης του κατώτατου μισθού και ημερομισθίου. Στη συνέχεια ακολουθεί η έκδοση απόφασης του υπουργού Εργασίας, μετά από τη σύμφωνη γνώμη του Υπουργικού Συμβουλίου, με την οποία καθορίζονται ο κατώτατος μισθός και το κατώτατο ημερομίσθιο. Η αναπροσαρμογή του μισθού προβλέπεται για 1.1.2019
Ο μισθός στον πάγκο του χασάπη
Μάιος 2010:
Το ελληνικός κράτος εισέρχεται σε πολιτικό δανεισμό επί κυβέρνηση Παπανδρέου.
- Κατάργηση 13ου και 14ου μισθού & μείωση των επιδομάτων στο δημόσιο τομέα
- Eπίθεση στο μισθό των εργαζομένων στον Ιδιωτικό τομέα μέσα από την απορρύθμιση της εργατικής νομοθεσίας. Συγκεκριμένα από το 2010 η διαπραγμάτευση της σύμβασης γίνεται ενδοεπιχειρησιακό επίδικο (βλ. επιχειρησιακές ή ατομικές συμβάσεις εργασίας).
- Την πρόσδεση του μισθού στα εκάστοτε ελάχιστα νόμιμα όρια της ΕΓΣΣΕ που βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση, ακολουθεί η κατάργηση της αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης, που ακυρώνει μ’ αυτόν τον τρόπο τις ευρύτερες κλαδικές / ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ.
Φεβρουάριος 2012:
Την περίοδο της συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ μέσω του δεύτερου μνημονίου και συγκεκριμένα του Ν.4046/2012 οι κατώτατοι μισθοί και τα κατώτατα μεροκάματα μειώνονται:
– κατά 22% για τους εργάτες/τριες που είναι πάνω από 25 ετών. Ο βασικός μηνιαίος μισθός (μικτά) πήγε από τα 751στα 586 ευρώ, και το βασικό μεροκάματο (πάλι μικτά, για 8ωρη δουλειά) από τα 33,57 στα 26,18 ευρώ.
– κατά 32% για τους εργάτες/τριες κάτω των 25 ετών αφού θεσμοθετείται μια νέα κατηγορία υποκατώτατου μισθού. Έτσι ο βασικός μηνιαίος υποκατώτατος μισθός είναι στα 511 ευρώ, και το βασικό μεροκάματο στα 22,83 ευρώ.
- Η μείωση του μισθού συμπαρασύρει ανάλογα μαζί του υπερωρίες, επιδόματα ανεργίας, ασθενείας, μητρότητας και συντάξιμες αποδοχές.
- Δίνεται η δυνατότητα στους εργοδότες (που δεν είναι μέλη σε εργοδοτικές ενώσεις) μη χορήγησης του επιδόματος γάμου, το οποίο ανέρχεται σε 10% επί του βασικού μισθού
- Πάγωμα σε προσαυξήσεις (10% για κάθε τριετία και σύνολο 30% για 3 τριετίες) για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας μετά τις 14.2.2012.
- Ρήτρα που αναφέρει ότι το πάγωμα σε μισθούς και ωριμάνσεις θα συνεχιστεί μέχρι το ποσοστό της ανεργίας να πέσει κάτω από 10%. Σήμερα το ποσοστό της ανεργίας βρίσκεται στο 19,1%..
- Η ρύθμιση του κατώτατου μισθού/ημερομισθίου γίνεται πλέον από την κυβέρνηση μαζί με την τρόικα και καθορίζονται στο μνημόνιο. Πριν τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής ο κατώτατος μισθός/ημερομίσθιο καθοριζόταν από τις διαβουλεύσεις μεταξύ της ΓΣΕΕ και των εργοδοτικών ενώσεων (ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕΕ, EΣΣΕ) στα πλαίσια της υπογραφής της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας.
Συνδιαστικός νόμος 4172 / 2013
Τα επόμενα χρόνια κατατέθηκαν και εφαρμόστηκαν συνδυαστικοί νόμοι των παραπάνω όπως είναι ο Ν.4172/2013. Είναι ο νόμος στον οποίο αναφερθήκαμε και στην αρχή ως «νόμος Βρούτση». Ο συγκεκριμένος νόμος ορίζει:
- Την «αποκατάσταση των συλλογικών διαπραγματεύσεων» από την 1/1/2017 αλλά και την αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού.
- Καταργεί τον καθορισμό του κατώτερου μισθού μέσα από τις συλλογικές διαπραγματεύσεις εργοδοσίας – εργαζομένων και πλέον αυτός ορίζεται από την εκάστοτε κυβέρνηση. Μάλιστα, το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα αποφασίζεται κάθε φορά το ύψος του κατώτερου μισθού, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη «την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και τις προοπτικές της για ανάπτυξη από την άποψη της παραγωγικότητας, των τιμών και της ανταγωνιστικότητας…».
- Φέρνει αυξήσεις στους μισθούς του ιδιωτικού τομέα από τον Ιανουάριο του 2019. Η αύξηση των βασικών ποσών που θα κυμαίνεται από 3% έως και πάνω από 5% επηρεάζει τις μηνιαίες αποδοχές των μισθωτών αλλά και τα ημερομίσθια των εργατών.
Τι θα ισχύσει από 1/1/2019
Σενάριο: Αύξηση 3%
H διαδικασία – χρονοδιάγραμμα αναπροσαρμογής του κατώτατου μισθού
Θα πραγματοποιείται διαβούλευση μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, της κυβέρνησης μαζί με την τεχνική υποστήριξη εξειδικευμένων επιστημονικών ερευνητικών και συναφών φορέων και εμπειρογνωμόνων σε θέματα οικονομίας, εργασίας και κοινωνικής πολιτικής.
Την διαβούλευση θα συντονίζει 3μελής Επιτροπή που αποτελείται:
Από τον Πρόεδρο του ΟΜΕΔ, από έναν εκπρόσωπο του Υπουργείου Οικονομικών και από έναν εκπρόσωπο του Υπουργείου Εργασίας.
Κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη γενικά στην διαβούλευση:
- Η κατάσταση και οικονομίας.
- Οι προοπτικές για ανάπτυξη.
- Η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα.
- Οι τιμές, η απασχόληση και το ποσοστό της ανεργίας
Εντός του τελευταίου δεκαπενθήμερου του μηνός Ιουνίου κάθε έτους, ο υπουργός Εργασίας, εισηγείται στο Υπουργικό Συμβούλιο τον κατώτατο μισθό λαμβάνοντας υπόψη το Πόρισμα της Διαβούλευσης και εκδίδει απόφαση μετά από την σύμφωνη γνώμη του Υπουργικού Συμβουλίου.
Ο φιλεργατισμός των κατεργάρηδων…
«Σήμερα είναι σημαντική ημέρα για τον κόσμο της εργασίας και την κυβέρνησή μας, γιατί σήμερα κάνουμε ένα σημαντικό βήμα για την υλοποίηση της κορυφαίας δέσμευσης που αναλάβαμε απέναντι στη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία. Η δέσμευση αυτή δεν ήταν άλλη από την ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος, την αύξηση των μισθών των εργαζομένων»
Έφη Αχτσιόγλου, 20/9/2018
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, αφού πρώτα διατήρησε τον κατώτατο μισθό στα 586 ευρώ για 4 ολόκληρα χρόνια!, τώρα το παίζει υπερασπιστής της εργατικής τάξης με δόλωμα την ενδεχόμενη αύξησή του κατά λίγες δεκάδες ευρώ. Και φυσικά η αναπροσαρμογή του βασικού μισθού θα γίνεται με καθοριστικό κριτήριο τη «διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας» και της «παραγωγικότητας», δηλαδή με βάση τα συμφέροντα των καπιταλιστών.
Ο βασικός μισθός τσακίστηκε στα χρόνια της καπιταλιστικής κρίσης μπαίνοντας στον πάγκο του χασάπη. Η ενδεχόμενη αύξηση του κατώτατου μισθού 20 με 30 ευρώ, δεν αντιστοιχεί ούτε σε ψίχουλο, αφού μόνο από την κατάργηση του αφορολόγητου που πέρασε η κυβέρνηση των σοσιαλ/ψεκασμένων, οι απώλειες είναι πολλαπλάσιες..
Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας:
Η πραγματικότητα πίσω από τις θριαμβολογίες.
* Η συλλογική Σύμβαση Εργασίας είναι η έγγραφη συμφωνία μεταξύ των συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων και εργοδοτών που καθορίζει τους όρους αμοιβής και εργασίας, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των δύο μερών. Ρυθμίζουν τον ημερήσιο, και εβδομαδιαίο εργάσιμο χρόνο, που είναι το σημείο αναφοράς των μισθών μας. Ρυθμίζουν το ύψος του μισθού/μεροκάματου κατά τρόπο συλλογικό ώστε η εργοδοτική πλευρά να μην μπορεί να την καθορίζει όπως αυτή θέλει.
Τι ίσχυε πριν την κρίση με τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (ΣΣΕ):
- Τα αφεντικά ήταν υποχρεωμένα να εφαρμόσουν τις συλλογικές συμβάσεις που είχαν υπογράψει σε κλάδους με τις αντίστοιχες συνδικαλιστικές οργανώσεις. (αρχή της επεκτασιμότητας)
- Οι εργάτες/εργάτριες μπορούσαν να επιλέξουν την ευνοϊκότερη για αυτούς συλλογική ρύθμιση. (αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης)
Με την εκδήλωση της κρίσης και την εφαρμογή των προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής ήρθαν οι παρακάτω αλλαγές:
- Στα πλαίσια του πρώτου μνημονίου (2010), ο Νόμος 3845 έφερε το τέλος στην αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης. Δηλαδή σε περίπτωση που ισχύουν ταυτόχρονα όροι διαφορετικών ΣΣΕ, υπερισχύουν οι δυσμενέστεροι για την εργαζόμενη και όχι οι ευνοϊκότεροι.
- Στα πλαίσια του Μεσοπρόθεσμου προγράμματος (2011) με τον νόμο 4024 ήρθε η κατάργηση της αρχής της επέκτασης των κλαδικών και ομοιοπεγγελματικών ΣΣΕ, που ίσχυε μέχρι τότε. Αυτό σήμαινε ότι οι εργοδότες που δεν υπογράφουν τη σύμβαση δεν είναι πια υποχρεωμένοι να την εφαρμόσουν. Έτσι έχουμε και το τέλος των κλαδικών συμβάσεων.
Τα αφεντικά κατάφεραν σε πολύ μικρό διάστημα να ακυρώσουν το μεγαλύτερο κομμάτι του συλλογικού εργατικού δικαίου. Σήμερα, οι επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας κυριαρχούν καθώς αποτελούν το 95% του συνόλου των ΣΣΕ.
Το 2016 υπήρχαν 334 Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας:
- 10 ήταν εθνικές κλαδικές ή ομοιοεπαγγελματικές (δεν είναι υποχρεωτικές)
- 6 τοπικές ομοιοεπαγγελματικές (δεν είναι υποχρεωτικές)
- 318! ήταν επιχειρησιακές (συμβάσεις ανάλογα με τα γούστα του κάθε εργοδότη)
Οι πρόσφατες αλλαγές που έφερε τον Σεπτέμβριο η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ στις ΣΣΕ
1. Η αρχή της επεκτασιμότητας
Ο νόμος 1876 το 1990 όριζε ότι μια Συλλογική Σύμβαση είναι δυνατόν να κηρυχθεί από το υπουργείο υποχρεωτική σε επίπεδο κλάδου εφόσον «δεσμεύει τους εργοδότες που απασχολούν το 51% των εργαζομένων του κλάδου ή του επαγγέλματος». Αφορά κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις που καλύπτουν το συνόλο των εταιρειών ενός κλάδου και όχι μόνο εκείνες που ανήκουν σε αντίστοιχη εργοδοτική ομοσπονδία.
Το υπουργείο εργασίας τον Σεπτέμβρη που μας πέρασε, κήρυξε γενικώς υποχρεωτικές τις κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας στους κλάδους των τραπεζών, των ναυτιλιακών πρακτορείων και επιχειρήσεων, των γραφείων ταξιδίων και τουρισμού, καθώς και των πρακτορειακών επιχειρήσεων που είναι μέλη της Διεθνούς Ναυτικής Ένωσης.
Ώστόσο, η νέα εγκύκλιος προσθέτει έναν ολόκληρο μηχανισμό για τον έλεγχο αυτού του 51%: Σύμφωνα με τη σχετική εγκύκλιο του υπουργείου Εργασίας, θα καλούνται οι εργοδοτικές ενώσεις να καταθέσουν τα μητρώα μελών τους και στη συνέχεια το σύστημα ΕΡΓΑΝΗ θα δίνει τα στοιχείων των απασχολουμένων σε αυτές ώστε να μπορεί να γίνει η εκτίμηση εάν καλύπτουν πάνω από τους μισούς εργαζομένους του κλάδου. Θα ακολουθεί γνωμοδότηση για την κήρυξη ή μη της ΣΣΕ ως γενικώς υποχρεωτικής.
Επίσης, όλα αυτά μπορεί και να μη γίνουν, αφού η εγκύκλιος προβλέπει ότι «σε περίπτωση μη υποβολής από την εργοδοτική οργάνωση του μητρώου μελών της (…) η επέκταση της Συλλογικής Σύμβασης δεν είναι δυνατή».
Με άλλα λόγια, ο ΣΥΡΙΖΑ αφήνει στην απόλυτη ευχέρεια των αφεντικών για το αν θα προχωρήσει ή να μπλοκάρει τη διαδικασία κήρυξης μιας κλαδικής ΣΣΕ ως υποχρεωτικής!
Οπότε στο μέλλον είναι πιθανό να δούμε εργοδοτικές ενώσεις να μην καταθέτουν τα μητρώα μελών είτε να έχουν μια πολιτική να μην γράφονται πάρα πολλά μέλη ανά κλάδο.
2. Η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης
Η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης ανατράπηκε με το Μεσοπρόθεσμο το 2011. H κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ την επαναφέρει με νόμο τον Σεπτέμβρη.
Τι σημαίνει πρακτικά αυτό:
Ένας εργαζόμενος μπορεί να κάνει χρήση των καλύτερων όρων που ισχύουν στην αγορά εργασίας για το ύψος του μισθού που δικαιούται. Αν δηλαδή υπάρχει συλλογική σύμβαση που μεταφράζεται για κάποιον εργαζόμενο για παράδειγμα σε € 600 /μήνα αλλά ταυτόχρονα υπάρχει επιχειρησιακή σύμβαση στην εταιρεία που εργάζεται ο ίδιος που του παρέχει μισθό € 700/μήνα τότε θα ισχύσει η δεύτερη σε παρέκκλιση στη συγκεκριμένη προϋπόθεση. Δεν μπορεί δηλαδή μια επιχείρηση να αλλάζει προς το χειρότερο τους όρους μιας κλαδικής σύμβασης.
Όμως πόσο εφικτή είναι η εφαρμογή αυτού του μέτρου σήμερα;
Όταν κυριαρχούν οι «ευέλικτες» και ελαστικές μορφές εργασίας, η ημιανασφάλιστη & η μαύρη εργασία είναι πλέον καθεστώς για τους περισσότερους και ένα μεγάλο μέρος των εργατών/τριων είναι ακάλυπτοι συνδικαλιστικά.
Η παραπάνω συνθήκη έχει διαμορφώσει ομάδες εργαζομένων πολλαπλών ταχυτήτων μέσα στον ίδιο κλάδο, μέσα στην ίδια επιχείρηση («ενοικιαζόμενοι» εργαζόμενοι, εργαζόμενοι σε «εξωτερικούς συνεργάτες» κλπ). Σε αυτό το πλαίσιο, που ενισχύεται συνεχώς, είναι ζήτημα σήμερα ποιες εργοδοτικές οργανώσεις εμφανίζονται τυπικά να απασχολούν το 51% των εργαζομένων του κλάδου τους.
Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Τουρισμού, όπου η υπάρχουσα κλαδική ΣΣΕ εφαρμόζεται μόνο σε 200 από τα περίπου 10.000 ξενοδοχεία (!), ενώ τα αφεντικά του κλάδου έχουν στη διάθεσή τους 14 διαφορετικές μορφές «ευέλικτης» και ελαστικής απασχόλησης για την εκμετάλλευση των εργαζομένων!
